Fazla Mesai Nedir?
Fazla mesai, bir çalışanın yasal çalışma süresinin üzerinde çalışması durumunda işverenden alması gereken ek ücrettir. Türkiye’de iş kanununa göre haftalık çalışma süresi 45 saattir. Çalışanın bu sürenin üzerinde çalışması halinde fazla mesai hakkı doğar.
Fazla mesai, işçinin onayı alınarak yaptırılabilir ve işveren, bu çalışmaları karşılıksız bırakamaz. Ancak fazla mesainin belirli sınırları ve kuralları vardır.
1. Fazla Mesai Süreleri ve Yasal Düzenlemeler
📌 İş Kanunu’nda fazla mesai ile ilgili hükümler:
✔ 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 41. Maddesi: Haftalık 45 saatin üzerindeki çalışmalar fazla çalışma sayılır.
✔ Fazla Mesai Yıllık Üst Sınırı: Çalışan yılda 270 saatten fazla mesaiye zorlanamaz.
✔ İşçinin Rızası Gerekir: Çalışan, yazılı onayı olmadan fazla mesai yapmak zorunda değildir.
✔ Ulusal Bayram ve Genel Tatillerde Çalışma: Bayram ve resmi tatillerde çalışma, fazla mesaiye ek olarak %100 zamlı ücretle ödenir.
2. Fazla Mesai Ücretinin Hesaplanması
Fazla mesai hesaplaması, çalışanın saatlik brüt ücretine dayalıdır.
Fazla Mesai Ücreti Formülü:
📌 Fazla Çalışma Ücreti = Saatlik Ücret x 1,5 x Fazla Çalışma Süresi
📌 Ulusal Bayram ve Tatil Günlerinde Çalışma = Saatlik Ücret x 2 x Çalışma Süresi
3. Örnek Fazla Mesai Hesaplamaları
Örnek 1: Normal Fazla Mesai
- Çalışanın aylık brüt maaşı 30.000 TL
- Haftalık çalışma süresi 50 saat (5 saat fazla mesai)
- Aylık çalışma günü 30 gün
🔹 Saatlik Ücret:
📌 30.000 TL ÷ 225 saat (aylık ortalama çalışma saati) = 133 TL/saat
🔹 Fazla Mesai Ücreti:
📌 133 TL x 1,5 x 5 saat = 997 TL (haftalık)
📌 Aylık fazla mesai: 4 hafta x 997 TL = 3.988 TL
Örnek 2: Bayramda Çalışma
- Çalışan 9 saat bayram tatilinde çalışmıştır.
- Saatlik ücreti 133 TL
📌 133 TL x 2 x 9 saat = 2.394 TL
Sonuç: Çalışan, bayramda çalıştığı saatler için tam ücretin iki katını alacaktır.
4. Fazla Mesai Ücreti İçin Çalışanın Hakları
✔ Zorla Fazla Mesai Yaptırılamaz
İşveren, çalışana zorla fazla mesai yaptıramaz. Fazla mesai için işçinin yazılı onayı gereklidir.
✔ Fazla Mesai Ücreti Ödenmezse İşçi Dava Açabilir
İşveren fazla mesai ücretini ödemezse, çalışan 5 yıl içinde dava açarak hakkını talep edebilir.
✔ Fazla Mesai Yerine Serbest Zaman Kullanımı
Çalışan, fazla mesai ücretini almak yerine serbest zaman kullanabilir.
- 1 saat fazla mesai yerine 1,5 saat izin verilir.
✔ Bordroda Fazla Mesai Ücreti Görünmelidir
İşveren, fazla mesai ücretlerini maaş bordrosunda açıkça belirtmelidir.
5. Fazla Mesai Ücreti Alamayan İşçilerin Yapması Gerekenler
📌 1. İşverene Yazılı Başvuru Yapın
Fazla mesai ücretiniz ödenmiyorsa, işverene resmi bir yazı ile başvuruda bulunun.
📌 2. İş Mahkemesine Başvurun
Fazla mesai ücretinizi alamıyorsanız İş Mahkemesi’ne dava açabilirsiniz.
📌 3. Çalışma Bakanlığı’na Şikayet Edin
Alo 170 hattı üzerinden Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na şikayette bulunabilirsiniz.
📌 4. Fazla Mesai Delillerinizi Toplayın
- İşyerinde giriş-çıkış saatlerinizi gösteren belgeler
- Mesai çizelgeleri
- Tanık ifadeleri
6. Örnek Senaryolar
Senaryo 1: Fazla Mesai Ücretini Alamayan Çalışan
Ahmet Bey, bir fabrikada aylık 250 saat çalışmaktadır ve fazla mesai ücretini almamaktadır.
- Çözüm: İşverene yazılı başvuruda bulunarak fazla mesai ücretlerini talep edebilir.
- Sonuç: Ücretleri ödenmezse iş mahkemesine başvurarak tazminat talep edebilir.
Senaryo 2: İşçi Fazla Mesai Yapmaya Zorlanıyor
Zeynep Hanım, çalıştığı şirkette sürekli olarak fazla mesaiye zorlanmaktadır ve rızası olmadan mesaiye kalması beklenmektedir.
- Çözüm: Yazılı olarak fazla mesaiye onay vermediğini işverene bildirebilir.
- Sonuç: Fazla mesai yapmaya zorlanırsa Çalışma Bakanlığı’na şikayette bulunabilir.
7. Fazla Mesai Ücretine İlişkin Dikkat Edilmesi Gerekenler
✔ Fazla mesai ücreti asgari ücretin altında olamaz.
✔ Fazla mesai yılda 270 saatten fazla yapılamaz.
✔ Fazla mesai ödemeleri banka yoluyla yapılmalıdır.
✔ İşveren fazla mesai ödemelerini maaş bordrosunda belirtmek zorundadır.
8. Sıkça Sorulan Sorular
🔹 Fazla mesai ücreti kaç yıl geriye dönük talep edilebilir?
📌 5 yıl içinde dava açılabilir.
🔹 İşveren fazla mesaiyi ödememek için bordroya düşük gösterebilir mi?
📌 İşçi, tanık beyanları ve giriş-çıkış kayıtlarıyla hakkını kanıtlayabilir.
🔹 Fazla mesaiye hayır diyebilir miyim?
📌 Evet, işçinin yazılı onayı olmadan fazla mesai yaptırılamaz.
🔹 Resmi tatilde çalışan bir işçi ne kadar ücret alır?
📌 Çalıştığı saat başına 2 kat ücret alır.
🔹 Fazla mesai yerine izin almak mümkün mü?
📌 Evet, fazla mesai yapan işçiye 1,5 kat serbest zaman hakkı tanınabilir.
No responses yet