Giriş
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB), ceza hukukunun birey lehine geliştirilmiş kurumsal çözümlerinden biridir. Sanık hakkında ceza verilmiş olsa da belirli şartlar sağlandığında hükmün açıklanması ertelenir ve kişinin sabıkası oluşmaz. Ancak uygulamada HAGB kararlarının memuriyete etkisi her zaman net değildir ve birçok aday için kafa karıştırıcıdır. Özellikle kamu görevine ilk kez atanacak kişiler için “HAGB memuriyete engel mi?” sorusu oldukça hayati bir öneme sahiptir.
HAGB Nedir?
HAGB, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 231. maddesinde düzenlenmiştir. Sanık hakkında mahkemece bir ceza verilmiş olsa bile, aşağıdaki koşullar gerçekleşiyorsa mahkeme hükmün açıklanmasını geri bırakabilir:
- Sanığın daha önce kasıtlı bir suçtan mahkûm olmamış olması,
- Yargılama sürecinde pişmanlık göstermesi,
- Mahkemenin sanığın yeniden suç işlemeyeceği kanaatine varması.
Bu durumda, sanık 5 yıl süreyle denetim altına alınır. Bu süre içinde kasıtlı bir suç işlemez ve yükümlülüklere uyarsa, dava düşer ve ceza hükmü hiçbir zaman açıklanmaz.
HAGB Sabıka Kaydında Görünür mü?
HAGB kararı, adli sicil kaydında (sabıka kaydı) yer almaz. Bu yönüyle kişi “sabıkalı” olarak değerlendirilmez. Ancak bu kararlar arşiv kaydı olarak sistemde yer alır. Arşiv kayıtlarına ise, özel olarak yapılacak güvenlik soruşturmaları ve arşiv araştırmaları sırasında ulaşılabilir.
Örneğin, e-Devlet üzerinden alınan sabıka kaydı belgesinde HAGB kararı görünmez. Ancak kamu kurumları, özellikle kolluk kuvvetleri tarafından yapılan güvenlik soruşturmalarında arşiv kaydına ulaşarak HAGB’li dosyayı tespit edebilir.
Memuriyete Girişte Aranan Şartlar ve HAGB’nin Önemi
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 48. maddesi memuriyete giriş şartlarını düzenler. Bunlar arasında:
- Türk vatandaşı olmak,
- Kamu haklarından mahrum bulunmamak,
- Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasından olumlu sonuç almak,
- Kasten işlenmiş bir suçtan dolayı bir yıl veya daha fazla süreyle hapis cezasına mahkûm olmamak,
şartları yer almaktadır.
Burada dikkat edilmesi gereken nokta şudur: HAGB, bir mahkûmiyet kararı değildir. Çünkü açıklanmadığı sürece hüküm sonuç doğurmaz. Bu nedenle bazı kurumlar, HAGB kararını memuriyete engel görmemekte, bazıları ise olumsuz bir durum olarak değerlendirebilmektedir.
Danıştay ve Yargıtay Kararlarında HAGB’nin Memuriyete Etkisi
Uygulamada en çok tartışma konusu olan konulardan biri budur. Yargı kararlarına bakıldığında farklı eğilimler görmek mümkündür:
- Danıştay, HAGB kararının memuriyet açısından kesin engel teşkil etmediğini, ancak güvenlik soruşturması kapsamında kurumun takdir yetkisini kullanabileceğini ifade etmektedir. Örneğin; Danıştay 12. Dairesi’nin bir kararında, HAGB kararı olan kişinin güvenlik soruşturması olumsuz sonuçlandığı için memuriyete alınmamasını hukuka uygun bulmuştur.
- Yargıtay ise ceza hukuku yönünden değerlendirmesinde HAGB kararının kesinleşmiş bir mahkûmiyet olmadığını, bu nedenle sabıka oluşturmadığını belirtmektedir.
Bu farklı yaklaşımlar, kurumların ve idarelerin kendi içinde takdir yetkisine sahip olduğunu göstermektedir.
Kamu Kurumlarının Uygulamaları
Kamu kurumları arasında uygulama birliği bulunmamaktadır. Bazı kurumlar, HAGB kararını dikkate almazken, özellikle kolluk kuvvetleri (polis, jandarma, bekçilik gibi) ve MİT gibi hassasiyet taşıyan görevlerde bu kararlar, memuriyete alınmama gerekçesi yapılabilmektedir.
Ayrıca Adalet Bakanlığı ve İçişleri Bakanlığı’na bağlı kurumlarda da HAGB kararına sahip olan adayların güvenlik soruşturmaları olumsuz sonuçlanabilir. Kurumlar, kişinin geçmişte işlediği suça göre risk değerlendirmesi yapmaktadır.
Hangi Suçlar HAGB Olsa Bile Memuriyete Daha Fazla Engel Olur?
HAGB kararı verilmiş olsa bile bazı suçlar, kurumların daha hassas yaklaşmasına neden olur:
- Yüz kızartıcı suçlar (hırsızlık, dolandırıcılık, zimmet vb.),
- Terörle bağlantılı suçlar,
- Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar,
- Kamu güvenliğini tehlikeye atan suçlar,
gibi suçlar HAGB kapsamında dahi olsa, güvenlik soruşturmasında olumsuz değerlendirmeye neden olabilir.
Anayasa Mahkemesi Kararları Ne Diyor?
Anayasa Mahkemesi, HAGB kararının bir mahkûmiyet olmadığını defalarca vurgulamıştır. Ancak bireysel başvurularda kurumların güvenlik soruşturması kapsamında HAGB’li kişileri memuriyete almaması, hak ihlali olarak görülmemektedir.
Mahkeme, idarenin takdir yetkisine karışmamakta ve kamu görevine alınacak kişilerde devletin kamu güvenliğini esas alma hakkını korumaktadır.
Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Yönetmeliği Ne Diyor?
26 Nisan 2021 tarihli ve 31462 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Yönetmeliği uyarınca;
- Adayın adli sicil ve arşiv kayıtları,
- Terör örgütleriyle bağlantısı olup olmadığı,
- Ahlaki durumu ve yaşam tarzı,
gibi birçok kriter değerlendirilmektedir. HAGB kararı da arşiv kaydı olarak incelenir ve gerek görülürse olumsuzluk olarak değerlendirilir.
HAGB Kararı Olan Kişi Ne Yapmalı?
HAGB kararı olan bir kişi, memuriyete başvururken şu adımları izlemelidir:
- Sabıka kaydı temiz olduğu için genel başvuru şartlarını karşılar.
- Ancak güvenlik soruşturması yapılacak kurumları önceden araştırmalıdır.
- Başvuru sırasında HAGB kararını açıkça beyan etmek zorunda değildir.
- Olumsuz bir sonuçla karşılaşırsa idare mahkemesine dava açabilir.
HAGB’yi Sildirmek veya Kaldırtmak Mümkün mü?
Adli Sicil Kanunu’na göre HAGB kararları, denetim süresi tamamlandıktan sonra adli arşiv kayıtlarından silinmez, ancak ilgili kişiye ait taleple birlikte belirli koşullar altında gizlenebilir veya paylaşılması sınırlandırılabilir.
Bunun için adli sicil müdürlüğüne dilekçeyle başvurulabilir. Ancak mutlak bir sonuç alınacağı garantili değildir.
Sonuç ve Değerlendirme
HAGB kararı teknik olarak sabıka oluşturmaz ve mahkûmiyet sayılmaz. Ancak kamu kurumlarının güvenlik soruşturması süreçlerinde bu kararlar dikkate alınabilir. Bu nedenle “HAGB memuriyete kesin engel değildir” ancak engel teşkil etme potansiyeli taşır. Her kurumun kendi değerlendirme sistemi ve risk algısı bulunduğu için, bu durum genellikle idarenin takdirindedir.
Memuriyete başvuracak kişilerin, HAGB kararının niteliğini ve potansiyel etkilerini bilerek hareket etmeleri ve gerekirse hukuki destek almaları faydalı olacaktır.
Konuya ilişkin daha detaylı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.
No responses yet