İdari Dava Nedir ve Nasıl Açılır?

İdari dava, vatandaşların idarenin işlem ve eylemlerine karşı hukuki korunma sağlaması amacıyla başvurduğu yargısal bir denetim yoludur. İdari davalar, idarenin hukuka aykırı işlemlerinin iptali veya bu işlemlerden kaynaklanan zararın tazmini amacıyla açılır. Bu makalede idari dava nedir, hangi durumlarda açılır, nasıl açılır ve süreç nasıl işler gibi konuları ayrıntılarıyla ele alacağız.

İdari Dava Nedir?

İdari dava, devletin ve kamu kurumlarının gerçekleştirdikleri idari işlemler, eylemler veya ihmaller nedeniyle hakları ihlal edilen kişilerin, bu işlemlerin iptali veya zararlarının giderilmesi talebiyle açtığı davadır. Bu dava türü, idari yargıda görülür ve hukuki denetim altında idarenin yetkilerini kullanırken hukuka uygun davranıp davranmadığını sorgular.

İdari Davaların Türleri Nelerdir?

İdari davalar genel olarak üç türe ayrılır:

1. İptal Davaları

İdarenin hukuka aykırı işlem ve kararlarının ortadan kaldırılması amacıyla açılır. İptal davası açabilmek için kişisel, güncel ve meşru bir menfaatin ihlal edilmiş olması gerekir.

2. Tam Yargı Davaları

İdarenin eylem, işlem veya ihmalleri nedeniyle kişilerin uğradıkları maddi ve manevi zararların giderilmesi amacıyla açılır. Bu tür davalarda zarar gören kişi zararın tazmin edilmesini talep eder.

3. İdari Sözleşmelerden Kaynaklanan Davalar

İdare ile gerçek veya tüzel kişiler arasında yapılan sözleşmelerden doğan uyuşmazlıkların çözülmesi amacıyla açılan davalardır.

İdari Davanın Açılma Şartları Nelerdir?

İdari dava açabilmek için bazı hukuki şartların oluşması gerekmektedir. Bunlar şunlardır:

• İdari işlem veya eylem hukuka aykırı olmalıdır.
• Davayı açan kişi, işlem veya eylem nedeniyle doğrudan veya dolaylı olarak zarara uğramış ya da menfaati ihlal edilmiş olmalıdır.
• Kanuni süre içinde dava açılmış olmalıdır.
• Görevli ve yetkili mahkemeye başvurulmalıdır.

İdari Dava Açma Süreleri Nelerdir?

İdari davalar, belirli yasal süreler içinde açılmalıdır. Süreler genel olarak şöyledir:

• İptal davaları, idari işlemin tebliğini izleyen 60 gün içinde açılmalıdır.
• Tam yargı davalarında ise zararı doğuran işlemin öğrenilmesinden itibaren bir yıl içinde ve her halükârda olayın meydana geldiği tarihten itibaren beş yıl içinde dava açılmalıdır.

İdari dava açma sürelerinin geçirilmesi halinde hak düşürücü süre nedeniyle dava açma hakkı kaybedilir.

İdari Davalar Nerede Açılır?

İdari davalarda yetkili mahkeme, genel olarak işlemi yapan idari makamın bulunduğu yer mahkemesidir. Ancak kişinin oturduğu yer mahkemesi de bazı durumlarda yetkili olabilir. Görevli mahkemeler ise İdare Mahkemeleri ve Vergi Mahkemeleri’dir. Bölge İdare Mahkemeleri, ilk derece mahkemelerinin verdiği kararlara yapılan itirazları değerlendirir.

İdari Dava Nasıl Açılır?

İdari dava açmak isteyen kişi aşağıdaki adımları takip etmelidir:

1. Dilekçe Hazırlama: Davanın konusu, idari işlemin tarihi, talep edilen sonuç ve dayanaklar açıkça belirtilmeli ve dilekçe hazırlanmalıdır.
2. Dava Harcının Ödenmesi: Mahkeme harç ve giderleri, dava açarken peşin olarak ödenmelidir.
3. Başvuru ve Dava Açma: Hazırlanan dilekçe ve gerekli belgeler, yetkili idare mahkemesine teslim edilerek dava açılır. Dava dilekçesi doğrudan mahkemeye verilebileceği gibi, adliyenin tevzi bürosuna veya elektronik ortamda UYAP üzerinden de verilebilir.

İdari Dava Süreci Nasıl İşler?

İdari dava süreci aşağıdaki aşamalardan oluşur:

• Dilekçenin İncelenmesi: Mahkeme dilekçeyi şekil ve içerik açısından inceler.
• Ara Kararlar ve Delil Toplama: Mahkeme gerektiğinde taraflardan ek bilgi, belge isteyebilir veya bilirkişi incelemesi yaptırabilir.
• Yürütmenin Durdurulması: Mahkeme, hukuka aykırılığı açık ve telafisi güç zarar riski bulunan işlemlerde yürütmenin durdurulması kararı verebilir.
• Esas Hakkında Karar: Mahkeme tarafları dinleyerek, tüm delilleri değerlendirir ve kararını verir.
• İtiraz ve İstinaf: Karara karşı taraflar, bölge idare mahkemesine istinaf yoluyla itiraz edebilir. Bölge idare mahkemesinin kararı genellikle kesindir, ancak bazı hallerde Danıştay’a temyiz yolu da açıktır.

İdari Davaların Sonuçları Nelerdir?

Mahkeme idari davayı kabul ederse şu sonuçlar ortaya çıkar:

• İptal davalarında idari işlem baştan itibaren iptal edilir ve hukuk düzeninden çıkarılır.
• Tam yargı davalarında idarenin tazminat ödemesine hükmedilir.

Davacı lehine verilen kararların idare tarafından uygulanması zorunludur.

Sık Sorulan Sorular (SSS)

1. İdari dava nedir?
   İdarenin hukuka aykırı işlem ve eylemlerine karşı açılan yargısal denetim yoludur.
2. İdari dava hangi mahkemede açılır?
   İdare Mahkemeleri veya Vergi Mahkemeleri’nde açılır.
3. İdari dava açma süresi kaç gündür?
   İptal davası 60 gün, tam yargı davası ise zararın öğrenilmesinden itibaren bir yıl içinde açılmalıdır.
4. İdari dava dilekçesi nasıl hazırlanır?
   Konu, işlem tarihi, talepler ve hukuki dayanaklar açıkça belirtilerek hazırlanmalıdır.
5. İdari dava açmak için avukat zorunlu mudur?
   Avukat tutmak zorunlu değildir ancak tavsiye edilir.
6. Yürütmenin durdurulması kararı nedir?
   Mahkeme, telafisi zor zararları engellemek için geçici olarak işlemin durdurulmasına karar verebilir.
7. İdari davanın sonuçlanması ne kadar sürer?
   Ortalama 1-2 yıl arasında sürebilir; dava türüne göre bu süre değişebilir.
8. İdari davanın reddi halinde ne yapılabilir?
   Bölge idare mahkemesine istinaf başvurusu yapılabilir.
9. Tam yargı davasında tazminat talebi nasıl hesaplanır?
   Maddi ve manevi zararlar, bilirkişi raporu ve delillere göre belirlenir.
10. Mahkeme kararının uygulanmaması durumunda ne yapılır?
    İdarenin mahkeme kararına uymaması halinde maddi ve manevi tazminat davası açılabilir.