Miras hukukunda önemli bir kavram olan “saklı pay”, miras bırakanın özgür iradesini sınırlandıran ve mirasçılar lehine koruma sağlayan bir hukuki müessesedir. Türk Medeni Kanunu’na göre belirlenen saklı pay, miras bırakanın malları üzerinde dilediği gibi tasarruf etmesini sınırlandırır ve belirli yakın mirasçıların haklarını güvence altına alır.
Saklı payın varlığı, miras bırakanın ölümünden sonra mirasçıların hak kayıplarına uğramasını engellemeyi amaçlar. Saklı pay sahipleri dışında kalan mirasçılar ise, miras bırakanın serbestçe tasarrufta bulunabileceği kısımdan (tasarruf nisabı) pay alırlar.
Saklı Payın Tanımı ve Amacı
Saklı pay, kanunun mirasçılara ayırdığı ve miras bırakanın dahi dokunamayacağı asgari bir miras payıdır. Bu pay, miras bırakanın mirasçılarına karşı belli ölçüde yükümlülüğünü temsil eder. Bu sistemin amacı, miras bırakanın ölümü halinde yakın aile bireylerinin mirastan tamamen mahrum kalmasını önleyerek sosyal adaleti sağlamaktır.
Saklı Pay Sahipleri Kimlerdir?
Türk Medeni Kanunu’nda saklı pay hakkına sahip mirasçılar net olarak belirtilmiştir. Saklı pay sahipleri şunlardır:
1. Altsoy (Çocuklar, Torunlar)
Miras bırakanın çocukları, torunları ve daha alt soyları (altsoyu) saklı pay hakkına sahiptir. Altsoyun saklı payı, yasal miras payının yarısıdır.
2. Anne ve Baba (Üstsoy)
Anne ve baba, miras bırakanın çocukları bulunmadığı takdirde saklı pay sahibi olur. Anne ve babanın saklı pay oranı, yasal miras paylarının dörtte biridir.
3. Sağ Kalan Eş
Sağ kalan eş, miras hukukumuzda özel korumaya sahiptir ve saklı pay sahibidir. Sağ kalan eşin saklı payı, eşin yasal miras payının tamamıdır.
Bu kişiler dışındaki mirasçılar (örneğin, kardeşler, yeğenler, amcalar, teyzeler gibi yan soy akrabaları) saklı paya sahip değildir ve miras bırakanın tamamen serbest tasarrufuna tabidir.
Saklı Pay Oranları Nelerdir?
Saklı pay oranları mirasçının yakınlık derecesine göre değişiklik gösterir:
- Altsoy (çocuklar ve torunlar): Yasal miras payının 1/2’si
- Anne ve baba: Yasal miras payının 1/4’ü
- Sağ kalan eş: Yasal miras payının tamamı
Miras bırakanın tasarruf nisabı ise, saklı pay dışında kalan bölümdür ve bu kısım üzerinde istediği şekilde tasarruf edebilir.
Saklı Payın İhlali ve Tenkis Davası
Miras bırakan, saklı pay sahibi mirasçıların haklarını ihlal eden bağışlama veya vasiyetname gibi işlemler yaptığında, saklı pay hakkı sahipleri tenkis davası açabilirler. Tenkis davası, saklı pay sahibi mirasçıların ihlal edilen paylarının korunması için açılan davadır.
Tenkis Davası Nasıl Açılır?
Tenkis davası açma süresi, mirasçıların saklı paylarının ihlal edildiğini öğrendiği tarihten itibaren 1 yıl, her halde miras bırakanın ölüm tarihinden itibaren 10 yıl ile sınırlıdır.
Tenkis davası, miras bırakanın son ikamet ettiği yerdeki Asliye Hukuk Mahkemesi’nde açılır.
Saklı Paydan Feragat Edilebilir mi?
Evet, mirasçılar saklı paylarından feragat edebilirler. Ancak saklı paydan feragat edebilmek için miras bırakan ile mirasçı arasında yazılı ve noter huzurunda onaylanmış bir sözleşme yapılması gerekir. Saklı paydan feragat eden mirasçı, miras açıldığında bu haktan yararlanamaz.
Mirasçılıktan Çıkarma ve Saklı Pay İlişkisi
Mirasçıların saklı payları ancak kanunda belirtilen ağır sebeplerin varlığı halinde mirasçılıktan çıkarma (ıskat) yoluyla ortadan kaldırılabilir. Örneğin, miras bırakanın hayatına kasteden mirasçı, mirasçılıktan çıkarılabilir ve saklı pay hakkından mahrum bırakılabilir.
Saklı Payın Korunmasının Önemi
Saklı payın varlığı, mirasçıların haklarının korunmasını sağlar ve aile içi anlaşmazlıkların önüne geçer. Bu nedenle saklı pay oranlarının doğru belirlenmesi ve saklı paya yönelik ihlallerin engellenmesi önemlidir.
Sık Sorulan Sorular (SSS)
- Saklı pay nedir?
Saklı pay, miras bırakanın serbestçe tasarrufta bulunamayacağı ve belli mirasçıların korunan payıdır. - Kimlerin saklı payı vardır?
Altsoy (çocuklar, torunlar), anne-baba ve sağ kalan eşin saklı payı bulunur. - Kardeşlerin saklı pay hakkı var mıdır?
Hayır, kardeşlerin saklı pay hakkı yoktur. - Saklı pay oranları nedir?
Altsoy için yasal miras payının yarısı, anne-baba için dörtte biri, eş için tamamıdır. - Saklı pay ihlal edilirse ne yapılır?
Saklı payı ihlal edilen mirasçı, tenkis davası açarak hakkını koruyabilir. - Tenkis davası açma süresi nedir?
İhlalin öğrenildiği tarihten itibaren 1 yıl, miras bırakanın ölümünden itibaren 10 yıldır. - Mirasçı saklı payından feragat edebilir mi?
Evet, ancak bu işlem noter huzurunda yapılmalıdır. - Mirasçı hangi durumlarda mirasçılıktan çıkarılabilir?
Mirasçı, ağır suç işlemesi veya miras bırakana karşı ciddi hukuki ihlallerde bulunması halinde mirasçılıktan çıkarılabilir. - Saklı payı olmayan mirasçılar kimlerdir?
Kardeşler, yeğenler ve yan soy akrabaların saklı payı yoktur. - Miras bırakan tüm malını bağışlayabilir mi?
Saklı pay sahiplerinin paylarını ihlal etmeyecek ölçüde bağışlama yapılabilir.
No responses yet