Teknolojik gelişmelerin ve pandemi sonrası dönüşümün etkisiyle uzaktan çalışma (diğer adıyla evden çalışma), çalışma hayatının temel parçalarından biri hâline geldi. 4857 sayılı İş Kanunu’na eklenen düzenlemelerle birlikte uzaktan çalışma, yasal bir zemin kazanmıştır. Bu kapsamda hem işverenin hem de işçinin hak ve yükümlülükleri net bir şekilde belirlenmiştir. Peki, uzaktan çalışmada işçi ve işverenin hak ve yükümlülükleri nelerdir? İşte tüm yönleriyle detaylı bir inceleme.
Uzaktan Çalışma Nedir?
4857 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesine göre uzaktan çalışma, “işçinin işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında işini, evinde veya işyeri dışında yerine getirdiği çalışma biçimi” olarak tanımlanmıştır.
Bu çalışma biçiminde işçi, işverenin denetimi altında, ancak fiziken iş yerinde bulunmadan çalışır. Günümüzde özellikle bilişim, müşteri hizmetleri, içerik üretimi, grafik tasarım, danışmanlık gibi birçok meslek uzaktan yürütülebilmektedir.
Uzaktan Çalışma Yönetmeliği ve Yasal Çerçeve
10 Mart 2021 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan “Uzaktan Çalışma Yönetmeliği”, bu çalışma şeklinin uygulama esaslarını düzenlemiştir.
Yönetmelik kapsamında:
- Uzaktan çalışma sözleşmesi yapılması zorunludur.
- İşin tanımı, süresi, iletişim yöntemleri ve kullanılan ekipmanlar sözleşmede yer almalıdır.
- Tarafların karşılıklı hak ve yükümlülükleri açıkça belirtilmelidir.
İşçinin Hakları
1. Eşit Muamele Hakkı
Uzaktan çalışan işçiler, iş yerinde çalışan işçilerle aynı haklara sahiptir. Ücret, izin, sosyal haklar ve yan ödemelerde ayrım yapılamaz.
2. Ücret Hakkı
İşçi, yaptığı iş karşılığında belirlenen ücreti tam olarak alma hakkına sahiptir. Uzaktan çalışma, ücrete indirim gerekçesi olamaz.
3. İş Sağlığı ve Güvenliği
İşveren, uzaktan çalışan işçilerin sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlüdür. Risk analizi yapılmalı, çalışanlar bilgilendirilmelidir.
4. Kişisel Verilerin Korunması
İşverenin, işçinin kişisel verilerini yalnızca işin gerektirdiği ölçüde ve mevzuata uygun şekilde işlemesi gerekir.
5. İletişim ve Denetim Hakkı
İşçi, işverenin belirlediği saatlerde iletişim kurmak ve görevlerini yerine getirmekle yükümlü olduğu gibi; fazla denetim, özel hayatın ihlali anlamına gelemez.
İşverenin Yükümlülükleri
1. İş Organizasyonu Kurma
İşveren, işin verimli şekilde yürütülmesi için uygun iş organizasyonu kurmakla yükümlüdür. Görev tanımı ve zaman çizelgesi açık olmalıdır.
2. Ekipman Temini
Yönetmeliğe göre, işin yürütülmesi için gerekli araç, gereç ve teknolojik donanımın kim tarafından sağlanacağı sözleşmede belirtilmelidir. Çoğunlukla işveren tarafından karşılanır.
3. Eğitim ve Bilgilendirme
İşveren, uzaktan çalışan işçileri bilgilendirme yükümlülüğü altındadır. Özellikle dijital sistemlerin kullanımı ve bilgi güvenliği konusunda eğitim verilmelidir.
4. Veri Güvenliği Sağlama
İşveren, işçinin çalıştığı dijital sistemlerde veri güvenliğini sağlamak zorundadır. Ayrıca çalışan da bu önlemlere uymakla yükümlüdür.
5. İş Sağlığı ve Güvenliği Önlemleri
Uzaktan çalışmanın yapıldığı ortamın sağlık ve güvenlik açısından uygun olup olmadığını değerlendirmek ve gerekli önlemleri almak da işverene düşer.
Uzaktan Çalışma Sözleşmesinde Bulunması Gereken Unsurlar
| Unsur | Açıklama |
|---|---|
| İşin tanımı | Hangi işin yapılacağı açıkça belirtilmeli |
| Çalışma süresi | Günlük/haftalık saatler ve mola süreleri |
| Ücret ve ödeme şekli | Net/brüt ücret, ödeme günü |
| İletişim yöntemi | Mail, telefon, çevrimiçi platformlar |
| Ekipman ve malzeme | Kim sağlayacak, bakım ve masraf kimde |
| Veri güvenliği | Uygulanacak güvenlik protokolleri |
İşçinin Yükümlülükleri
- İşi zamanında ve eksiksiz yerine getirme
- İletişime açık olma ve talimatlara uyma
- Ekipman ve yazılımları özenle kullanma
- İşverenin veri güvenliği politikalarına uyum sağlama
- İşin yürütüldüğü ortamı güvenli hale getirme
İşverenin Hakları
- İşin verimliliğini denetlemek,
- Zaman yönetimini kontrol etmek,
- İşin usulüne uygun yürütülmesini istemek,
- İş sağlığı ve veri güvenliği kurallarına uyulmasını talep etmek.
İzin Hakları ve Fazla Mesai
- Uzaktan çalışan işçinin yıllık ücretli izin, hastalık izni, doğum izni gibi tüm hakları aynen korunur.
- Fazla mesai yaptırılması hâlinde, yazılı onay alınmalı ve karşılığı ödenmelidir.
İş Kazası ve Meslek Hastalığı Durumu
Yargıtay içtihatlarına göre, uzaktan çalışmada meydana gelen kazalar da iş kazası sayılabilir. Bunun için:
- İşçinin işverenin talimatı altında çalışıyor olması,
- Kazanın işle ilgili bir faaliyet sırasında gerçekleşmesi gerekir.
Denetim ve Disiplin Uygulamaları
İşveren, dijital ortamda çalışanı denetleyebilir; ancak bu denetim özel hayatı ihlal edecek boyutta olmamalıdır. Ayrıca uzaktan çalışmada da disiplin kuralları geçerlidir ve sözleşmeye aykırı davranışlar yaptırım doğurabilir.
Sonuç
Uzaktan çalışmada işçi ve işverenin hak ve yükümlülükleri, hem iş hukukunun temel prensiplerine hem de 2021 yılında yürürlüğe giren yönetmelik hükümlerine dayanmaktadır. Bu sistem, hem esneklik hem de sorumluluk gerektirir. Tarafların karşılıklı haklarına saygı göstermesi, yazılı sözleşmelerle süreci netleştirmesi ve veri güvenliğinden iş sağlığına kadar her alanda yükümlülüklerini bilmesi, sağlıklı bir uzaktan çalışma düzeninin temelini oluşturur.
Konuya ilişkin daha detaylı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.
No responses yet