Modern hukuk sistemlerinin en temel sorunlarından biri, mahkemelerin aşırı iş yükü nedeniyle uyuşmazlıkların geç ve yıpratıcı bir şekilde çözülmesidir. İşte bu soruna alternatif çözüm yollarından biri de arabuluculuk mekanizmasıdır. Özellikle 2013 yılından bu yana Türkiye’de uygulanan arabuluculuk sistemi, birçok davada zorunlu ön başvuru şartı haline gelmiştir. Peki, arabuluculuk nedir, nasıl işler, hangi alanlarda zorunludur ve hangi durumlarda dava açmadan önce başvurulması gerekir? Tüm detayları bu yazıda bulabilirsiniz.
Arabuluculuk Nedir?
Arabuluculuk, taraflar arasında doğmuş olan hukuki bir uyuşmazlığın, tarafsız ve bağımsız bir üçüncü kişi olan arabulucu yardımıyla dostane şekilde çözülmesini amaçlayan bir alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemidir.
- Dava açmadan önce veya dava sürecinde başvurulabilir.
- Hızlı, ekonomik ve uzlaşmaya dayalı bir çözümdür.
Yasal Dayanak: 6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu
Arabulucu Kimdir?
Arabulucu, Adalet Bakanlığı Arabuluculuk Daire Başkanlığı tarafından lisans verilmiş, hukuk fakültesi mezunu ve belirli eğitimleri tamamlamış kişidir.
- Arabulucu tarafsızdır.
- Çözüm önermez, yönlendirici değil kolaylaştırıcıdır.
- Taraflar uzlaşırsa, tutanak düzenler.
Zorunlu ve İhtiyari Arabuluculuk Arasındaki Fark
| Tür | Açıklama |
|---|---|
| Zorunlu Arabuluculuk | Kanunla dava açmadan önce başvuru şartı getirilen alanlarda uygulanır (örneğin iş, ticaret, tüketici davaları) |
| İhtiyari Arabuluculuk | Taraflar aralarında anlaşarak her türlü özel hukuk uyuşmazlığını arabulucuya götürebilir |
Zorunlu Arabuluculuk Alanları (2025)
- İş uyuşmazlıkları (kıdem, ihbar, fazla mesai, işçilik alacakları)
- Ticari uyuşmazlıklar (alacak, sözleşme, çek-senet davaları)
- Tüketici uyuşmazlıkları (1.000 TL üzerindeki talepler)
- Kira ve tahliye uyuşmazlıkları (2023 sonrası getirildi)
- Ortaklığın giderilmesi ve izale-i şüyu davaları (yeni düzenleme)
Arabuluculuk Süreci Nasıl İşler?
1. Başvuru
- Adliyelerde bulunan arabuluculuk bürosuna başvuru yapılır.
- Dosya sistem üzerinden otomatik olarak bir arabulucuya atanır.
2. Arabulucu Tarafından Tarafların Çağrılması
- Arabulucu, taraflara ulaşır ve toplantı tarihi belirlenir.
- Toplantıya katılım zorunludur, katılmayan taraf mahkeme masraflarından sorumlu tutulur.
3. Toplantı ve Görüşmeler
- Taraflar avukatlarıyla katılabilir.
- Arabulucu, ortam sağlar; çözüm sunmaz.
4. Uzlaşma veya Sonuçsuzluk
- Uzlaşılırsa anlaşma belgesi imzalanır ve mahkeme kararı gibi bağlayıcı hale gelir.
- Uzlaşma sağlanmazsa tutanak düzenlenir ve dava açma hakkı doğar.
Arabuluculuğun Avantajları
- Hızlı çözüm: Genellikle 3-4 hafta içinde sonuçlanır.
- Ekonomik: Harç, bilirkişi ücreti, keşif masrafı yoktur.
- Gizlilik: Süreç ve görüşmeler gizlidir.
- Taraflar arası ilişki korunur: Özellikle ticari ve ailevi uyuşmazlıklarda önemlidir.
Arabuluculuk Ücreti Nasıl Belirlenir?
- Zorunlu arabuluculukta ilk 1 saat Adalet Bakanlığı tarafından karşılanır.
- Uzlaşma sağlanırsa, ücret taraflarca eşit şekilde paylaşılır veya aralarında anlaşılır.
- İhtiyari arabuluculukta ücret serbesttir, genellikle taraflarca belirlenir.
Yargı Kararlarıyla Uygulama Örnekleri
- Yargıtay 9. HD, 2020/3625 E., 2021/6421 K.: “Zorunlu arabuluculuğa başvurulmadan açılan iş davası usulden reddedilir.”
- Anayasa Mahkemesi, 2022/88: “Zorunlu arabuluculuk süreci adil yargılanma hakkına aykırı değildir, mahkemeye erişim hakkını engellemez.”
Sıkça Sorulan Sorular
Arabuluculuk zorunlu mu?
Bazı davalar için evet. İş, ticaret, tüketici ve kira gibi davalarda dava açmadan önce arabuluculuğa başvurmak zorunludur.
Arabulucu karar verir mi?
Hayır. Taraflar kendi iradeleriyle çözüm bulur. Arabulucu kolaylaştırıcıdır.
Uzlaşma sağlanamazsa dava açamaz mıyım?
Açabilirsiniz. Arabuluculuk süreci tamamlandığında tutanakla birlikte dava açabilirsiniz.
Anlaşma sağlanırsa tekrar dava açılabilir mi?
Hayır. Anlaşma mahkeme ilamı gibi bağlayıcıdır. Taraflar sonradan cayamaz.
Arabuluculukta avukat zorunlu mu?
Hayır, ancak hak kaybı yaşanmaması için avukatla süreci yürütmek önerilir.
Sonuç: Arabuluculuk, Adaletin Hızlı ve Barışçıl Yoludur
Arabuluculuk, klasik dava sürecine alternatif olarak geliştirilen, dostane çözümleri önceleyen, maliyet ve zaman avantajı sunan modern bir hukuk aracıdır. 2025 itibarıyla birçok alanda zorunlu hale gelmiş olan bu uygulama, taraflara yalnızca kazanç sağlamıyor, aynı zamanda toplumsal barışa da katkı sunuyor. Taraflar arabuluculuk sürecine iyi hazırlanmalı, mümkünse hukuki destek almalı ve anlaşmaya varılması halinde bu süreci güvence altına almalıdır.
No responses yet