Günlük hayatta komşular, belediyeler ya da üçüncü kişiler tarafından taşınmazlara yapılan müdahaleler mülkiyet hakkını ihlal edebilir. Bu gibi durumlarda, mülk sahibinin en önemli hukuki güvencelerinden biri el atmanın önlenmesi davasıdır. Bu dava, Türk Medeni Kanunu ve ilgili içtihatlarla güvence altına alınmış olup, taşınmaz maliklerince sıklıkla başvurulan güçlü bir haktır.
El Atmanın Önlenmesi Davası Nedir?
El atmanın önlenmesi davası, bir kimsenin mülkiyet hakkına aykırı olarak taşınmazına yapılan haksız müdahalenin durdurulması ve bu müdahalenin tekrarlanmamasının sağlanması amacıyla açılan davadır. Türk Medeni Kanunu’nun 683. maddesi kapsamında düzenlenir.
Bu dava ile amaçlanan:
- Müdahalenin sona erdirilmesi,
- Eski halin iadesi (varsa)
- İleride aynı müdahalenin tekrarlanmamasıdır.
Davanın Hukuki Dayanağı
Türk Medeni Kanunu m.683:
“Bir şeye malik olan kimse, hukuk düzeni içinde o şey üzerinde dilediği gibi kullanma, yararlanma ve tasarruf etme yetkisine sahiptir. Malikin bu hakkı haksız olarak elinden alınmışsa, zilyetliği geri almak için dava açabilir.”
Bu madde gereği, taşınmaz maliki, taşınmazına yapılan haksız müdahaleye karşı istihkak davası (el atmanın önlenmesi) açabilir.
El Atmanın Önlenmesi Davasının Şartları
Bu davanın açılabilmesi için şu şartların bir arada bulunması gerekir:
- Taşınmaza Haksız Müdahale: Müdahale mülkiyet hakkına aykırı olmalı.
- Hukuka Aykırılık: Müdahale herhangi bir yasal hakka dayanmamalıdır.
- Mülkiyetin Varlığı: Davacı, taşınmazın malikidir.
- Fiili El Atma: Fiilen yapılan bir müdahale bulunmalıdır.
Kimler El Atmanın Önlenmesi Davası Açabilir?
- Taşınmaz maliki
- Malik adına işlem yetkisi bulunan kişiler (vekil vb.)
- Paylı mülkiyet varsa, her paydaş kendi adına açabilir
Zilyet (kullanıcı) ise, mülkiyet değil, zilyetliğe yönelik müdahale varsa müdahalenin meni davası açabilir.
Kime Karşı Açılır?
Dava, müdahalede bulunan gerçek veya tüzel kişilere karşı açılır. Bunlar arasında:
- Komşu taşınmaz sahibi
- Belediye veya kamu kuruluşları
- Üçüncü kişiler
- İnşaat firmaları
bulunabilir. Müdahalenin kimden geldiği açıkça belirtilmelidir.
Görevli ve Yetkili Mahkeme
- Görevli Mahkeme: Asliye Hukuk Mahkemesi
- Yetkili Mahkeme: Taşınmazın bulunduğu yer mahkemesi (kesin yetki)
Davada İspat Yükü
Davacı, taşınmaz üzerindeki mülkiyetini ve müdahalenin varlığını ispatla yükümlüdür. Genellikle şu deliller kullanılır:
- Tapu kaydı
- Keşif ve bilirkişi raporu
- Tanık beyanları
- Uydu görüntüsü, fotoğraf vb.
Belediyeye Karşı El Atmanın Önlenmesi
Belediyeler tarafından yapılan yol, kaldırım, park yapımı gibi uygulamalarda taşınmaza müdahale varsa:
- El atmanın önlenmesi davası
- Ecrimisil davası (kira tazminatı)
- Kamulaştırmasız el atma davası açılabilir.
Ancak belediyenin müdahalesi kamu yararı gerekçesiyle yapılmışsa, kamulaştırma süreci aranır.
Kamulaştırmasız El Atma Ayrımı
Kamulaştırmasız el atma, kamu idaresinin taşınmaza el koyup bedel ödememesi durumudur. Bu durumlarda:
- Müdahale kalıcıysa → Kamulaştırmasız el atma davası
- Müdahale geçici ve kaldırılabilir → El atmanın önlenmesi davası
Bu ayrım, Yargıtay kararlarında önemlidir.
Dava Süreci ve Sonuçları
- Dava dilekçesi hazırlanır.
- Deliller sunulur.
- Keşif ve bilirkişi incelemesi yapılır.
- Mahkeme müdahalenin varlığını tespit ederse:
- Müdahalenin kaldırılmasına
- Müdahalenin tekrarlanmamasına
- Gerekirse yıkım ve eski hale getirmeye
karar verir.
Ecrimisil Talebiyle Birlikte Açılabilir mi?
Evet, el atmanın önlenmesi davası ile birlikte ecrimisil davası (haksız işgal tazminatı) da açılabilir. Böylece yalnızca müdahale durdurulmaz, aynı zamanda geçmişe dönük zarar da tazmin edilir.
Zamanaşımı Var mı?
Hayır. El atmanın önlenmesi davasında zamanaşımı söz konusu değildir. Mülkiyet hakkı devam ettiği sürece her zaman açılabilir.
Ancak ecrimisil talepleri için genellikle 5 yıllık zamanaşımı süresi uygulanır.
Yargıtay Kararları Işığında Değerlendirme
Yargıtay uygulamalarına göre:
- Müdahalenin küçüklüğü veya kalıcılığı önemli değildir.
- Mal sahibinin açık rızası yoksa müdahale haksızdır.
- Kamu kurumları dahi olsa, mülkiyet hakkı ihlal edilemez.
Dava Örnekleri
1. Komşunun Bahçeye Müdahalesi
Bir vatandaşın komşusunun bahçesine sınırı aşarak ağaç dikmesi → el atma.
2. Belediye Park Yapımı
Belediye, vatandaşın arsasına park yapmış → kamulaştırmasız el atma ve müdahalenin önlenmesi.
Sonuç: Mülkiyet Hakkınızı Korumak Elinizde
Mülkiyet hakkı, Anayasa ve Medeni Kanun tarafından güvence altına alınmıştır. Taşınmazınıza izinsiz yapılan her müdahale için el atmanın önlenmesi davası açarak haklarınızı arayabilirsiniz. Bu süreçte, hukuki destek almanız, delilleri sağlam toplamanız ve süreci dikkatle takip etmeniz hayati önem taşır.
No responses yet